“Đêm đó, tôi nghe thấy tiếng gõ cửa – ba lần, ngắt quãng – vào đúng lúc đồng hồ điểm 1 giờ sáng. Tôi cứ ngỡ là ba về sớm. Nhưng không… người đứng ngoài cánh cửa là một người đàn ông lạ, và mẹ tôi đã mở cửa cho ông ta, bằng một ánh mắt mà suốt nhiều năm sau tôi vẫn không thể nào quên.”
Tôi tên là Minh, tên đầy đủ là Nguyễn Quốc Minh. Năm nay tôi đã 25 tuổi, sống và làm việc tại Sài Gòn. Nhưng ký ức về cái đêm cách đây hơn mười năm ở quê nhà – một làng nhỏ ngoại ô huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi – vẫn hằn sâu trong trí nhớ tôi, như một vết xước mãi không lành.
Ngày đó, tôi chỉ mới học lớp 5. Nhà tôi nghèo, ba tôi – Nguyễn Văn Hùng – làm công nhân cơ khí ở một xưởng nhỏ cách nhà gần 20 cây số, mỗi ngày đi xe máy hơn một giờ. Ông thường nhận ca đêm để có thêm tiền tăng ca. Mẹ tôi – Trần Thị Lan – ở nhà làm ruộng và chăm tôi, cũng như chăm cái nhà cấp 4 nhỏ xíu mái tôn lụp xụp, nằm cuối con đường đất đỏ dẫn vào rừng keo.
Ban ngày, mẹ luôn là một người phụ nữ mẫu mực: hiền lành, giỏi giang, đôi mắt dịu dàng và nụ cười luôn có vẻ gì đó cam chịu. Nhưng khi màn đêm buông xuống, đặc biệt vào những hôm ba đi làm ca tối, mẹ tôi trở thành một người khác.
Tôi không nhớ rõ lần đầu tiên tôi nghi ngờ có điều gì đó không đúng là khi nào. Có thể là từ khi tôi thấy mẹ tô son đỏ vào buổi tối, xức nước hoa – mùi hương lạ chưa bao giờ có trong nhà. Hoặc có thể là lần tôi thức giấc giữa đêm, đi tìm mẹ mà không thấy bà trong phòng, và nghe tiếng cười khúc khích vọng ra từ phòng bếp, xen lẫn tiếng của một người đàn ông không phải ba tôi.
Lần đầu tiên tôi tận mắt chứng kiến là một đêm mưa to, ba gọi điện về báo rằng xưởng có sự cố, ông phải làm xuyên đêm. Tôi nhớ rõ vì mẹ lúc đó mặt không có một chút buồn – ngược lại, bà trang điểm rất kỹ và nấu một bữa tối với hai phần ăn.
Tôi giả vờ đi ngủ sớm, nhưng thực chất nằm im, mắt mở thao láo. Tầm gần 1 giờ sáng, tiếng gõ cửa vang lên – ba tiếng, ngắt quãng, có vẻ quen thuộc với mẹ tôi. Bà không hỏi ai, không do dự, chỉ bước ra mở cửa như đã quá quen. Người đàn ông đứng ngoài là chú Tư Hòa, bạn nhậu lâu năm của ba tôi.
Tôi suýt bật dậy, nhưng nén lại. Tôi chỉ dám hé cửa phòng ngủ, nhìn qua khe hở. Hai người họ không nói lời nào, chỉ nhìn nhau rồi ôm chầm lấy. Cảnh tượng ấy khiến tim tôi đập thình thịch, không vì sợ – mà vì cảm giác một thứ gì đó trong tôi vừa sụp đổ.
Suốt một năm sau đó, chuyện đó cứ tiếp diễn như một vở kịch được lặp đi lặp lại mỗi khi ba tôi làm ca đêm. Tôi không biết phải làm gì. Tôi còn quá nhỏ để hiểu tường tận sự phản bội. Nhưng tôi cảm thấy nhục nhã, tức giận, và sợ hãi. Tôi bắt đầu xa lánh mẹ mình, không gọi “mẹ” một cách tự nhiên nữa. Mỗi lần nhìn thấy bà, tôi chỉ nhớ đến ánh mắt ướt át và nụ cười điêu trá trong đêm mưa hôm đó.
Thế nhưng điều trớ trêu là ba tôi vẫn không hay biết gì. Ông vẫn cần mẫn đi làm, gửi tiền về, vẫn nói yêu mẹ và “có được mẹ con là may mắn cả đời ba rồi”. Tôi thấy uất ức thay cho ông.
Một ngày nọ, khi tôi học lớp 6, ba bị tai nạn trong xưởng, gãy xương đùi, phải nghỉ làm vài tháng. Lần đầu tiên trong suốt bao năm, ông ở nhà cả ban đêm.
Mẹ tôi bắt đầu thay đổi. Bà trở nên cáu bẳn, khó chịu, hay tránh mặt ba. Tôi thì ngày càng im lặng, chỉ biết nhìn mọi chuyện bằng ánh mắt chất chứa thù hận mà tôi không thể chia sẻ với ai.
Và rồi, tôi quyết định kể cho ba sự thật. Tôi biết, có thể ông sẽ không tin tôi. Nhưng tôi không thể chịu đựng thêm.
Hôm đó là một buổi chiều đầu đông, trời se lạnh. Tôi đi ra vườn tìm ông – ông đang sửa cái xe đạp cũ. Tôi ngồi xuống cạnh ông, tim đập mạnh như trống trận.
– Ba… nếu con nói một chuyện quan trọng, ba hứa là không giận con chứ?
Ông cười hiền:
– Ừ, nói đi con.
– Con thấy mẹ… với chú Tư… – Tôi nghẹn lại. – Nhiều đêm, khi ba đi làm. Con thấy tận mắt.
Tôi nói xong, tim như rơi xuống hố. Nhưng ba tôi không phản ứng gì. Ông chỉ ngừng tay, im lặng một lúc lâu, rồi khẽ thở dài:
– Ừ… ba biết rồi.
Câu trả lời đó làm tôi sững sờ.
Tôi nhìn ba như người mất hồn.
– Ba nói… ba biết rồi?
Ông không quay sang nhìn tôi, vẫn chăm chú vào cái xích xe đạp như thể nó quan trọng hơn tất cả mọi thứ đang diễn ra.
– Ừ. Ba biết lâu rồi. Nhưng con còn nhỏ… ba không muốn con phải biết sớm những điều xấu xí của người lớn.
Tôi nghẹn lời, chỉ biết im lặng. Lần đầu tiên trong đời, tôi cảm thấy ba… không còn là người đàn ông bất khả chiến bại trong mắt tôi nữa. Ông yếu đuối hơn tôi tưởng.
– Vậy sao ba không làm gì? Sao ba vẫn… im lặng?
Ba ngẩng lên, đôi mắt thâm quầng và đỏ ngầu vì nhiều đêm mất ngủ:
– Vì nếu ba làm ầm lên, thì sao? Ly hôn à? Rồi con sẽ ra sao? Sống với ai? Lúc đó con mới học lớp 5, Minh à. Ba thà cắn răng chịu nhục còn hơn thấy con phải sống trong một gia đình tan vỡ.
Ông đứng dậy, phủi tay:
– Ba cũng là đàn ông, con nghĩ ba không biết vợ mình thay đổi à? Nhưng sống cùng nhau không phải chỉ là chuyện tình yêu hay phản bội. Còn có cơm áo, còn có con cái, còn có cả cuộc đời dài phía trước.
Tôi cúi đầu, cảm thấy có lỗi. Từ trước đến giờ, tôi chỉ nghĩ đến cảm xúc của mình. Tôi chưa từng thử hiểu tại sao ba vẫn chịu đựng.
Tối hôm đó, không khí trong nhà lặng như tờ. Mẹ tôi dường như nhận ra có gì đó không ổn. Bữa cơm tối nặng nề đến mức cả tiếng muỗi vo ve cũng nghe rõ.
Một tuần sau đó, chú Tư Hòa… biến mất.
Không còn thấy ông ta xuất hiện quanh xóm, cũng không còn nghe tiếng xe máy của ông ta lúc nửa đêm. Ba tôi không nói gì. Mẹ cũng không. Nhưng tôi biết điều gì đó đã xảy ra.
Mùa hè năm tôi học lớp 8, mẹ xin phép ba lên Đà Nẵng làm công nhân ở khu công nghiệp Hòa Khánh. Bà bảo kiếm thêm tiền để lo cho tôi học hành. Ba tôi đồng ý, nhưng ánh mắt ông nói rõ điều ngược lại.
Từ đó, mẹ chỉ về mỗi dịp Tết. Mỗi lần về, bà lặng lẽ, gầy đi và nói ít hơn. Tôi chẳng thể gọi mẹ là “mẹ” một cách tự nhiên được nữa. Giữa tôi và bà là một khoảng cách không tên, âm ỉ như vết cắt chưa khép miệng.
Tôi lớn lên trong sự trầm lặng và buồn bã của ba. Ông vẫn chăm lo cho tôi từng bữa ăn, cái áo, quyển sách. Nhưng tôi biết, từ bên trong, ông đã mòn mỏi từ lâu.
Ba mất vào một đêm mùa mưa, năm tôi học đại học năm hai. Đột quỵ. Một cái chết đơn giản, lặng lẽ, đúng như cách ông đã sống. Trong tủ đầu giường, tôi tìm thấy một cuốn sổ cũ – bìa da, đã ố vàng.
Trong đó là những dòng chữ ông viết cho tôi suốt nhiều năm, như nhật ký.
“Hôm nay Minh ngủ sớm, mình nghe thấy tiếng xe máy quen thuộc của Hòa. Nhưng mình không ra. Mình chỉ nhìn qua khe cửa, thấy Lan cười… nụ cười mà nhiều năm rồi không dành cho mình.”
“Mình đã từng nghĩ đến việc đánh Hòa, mắng Lan. Nhưng rồi nhìn Minh… mình không thể.”
“Mình không sợ mất vợ, mình sợ Minh mất đi tuổi thơ yên bình.”
“Nếu một ngày Minh đọc được cuốn sổ này, con đừng trách ba. Con sẽ hiểu, làm người đàn ông không chỉ là mạnh mẽ, mà còn là biết chịu đựng vì người khác.”
Tôi đọc trong nước mắt. Những dòng chữ nguệch ngoạc, xiêu vẹo nhưng đẫm tình thương. Tôi chưa từng nghĩ ba lại âm thầm gánh nhiều như vậy.
Sau khi ba mất, mẹ tôi có về. Bà đứng im thật lâu bên bàn thờ ông, không khóc. Chỉ đặt tay lên tấm ảnh thờ, run rẩy.
Tôi nhìn bà – người phụ nữ đã từng là hình ảnh đầu tiên trong đời tôi về tình yêu và sự ấm áp, giờ đây là người tôi chẳng thể gần gũi.
Tôi hỏi bà một câu, lần đầu tiên và duy nhất:
– Mẹ có từng yêu ba không?
Bà nhìn tôi, lặng im hồi lâu, rồi khẽ gật đầu.
– Có. Nhưng mẹ đã chọn sai. Một sai lầm mà mẹ không thể sửa được.
Bà rút trong túi ra một bức thư, đưa tôi.
Trong thư là những dòng viết tay, gửi cho ba tôi. Ngắn gọn nhưng đầy ăn năn:
“Em xin lỗi vì những năm tháng đã để anh chịu đựng một mình. Em không còn tư cách để gọi anh là chồng, nhưng em vẫn biết ơn anh – vì anh là người cha tuyệt vời nhất của Minh, và là người đàn ông cao thượng hơn bất kỳ ai em từng gặp.”
Tôi không biết mẹ tôi sau đó sống thế nào. Bà rời quê, và chúng tôi không còn liên lạc nhiều. Nhưng có lẽ, với cả ba tôi và mẹ, tình yêu không chết – nó chỉ bị chôn vùi bởi những lựa chọn sai lầm, những khúc quanh đời mà con người ta không đủ can đảm quay đầu.
Giờ đây, mỗi khi nghe tiếng gõ cửa lúc đêm muộn, tim tôi vẫn nhói lên một chút – như một phản xạ vô thức. Nhưng tôi không còn giận nữa.
Tôi chỉ nhớ đến ba – người đàn ông đã chọn tha thứ thay vì hận thù, chọn hy sinh thay vì trả đũa, và chọn im lặng để con trai mình được sống trong một mái nhà nguyên vẹn… dù chỉ là vỏ bọc.