Củ dền còn được gọi là củ dền đỏ, thường có màu đỏ thẫm hoặc màu tím than. Đây còn là nguyên liệu chế biến nên nhiều món ăn và thức uống, chẳng hạn như nước ép củ dền, canh củ dền, tiết canh củ dền… hay nhuộm màu cho một số món ăn, bánh mứt.
Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trong 136g củ dền chứa tối đa 60 calo (87% nước, 8% chất bột đường, 2 – 3% chất xơ). Khi được ép lấy nước, củ dền giữ lại lượng lớn vitamin, khoáng chất và hoạt chất sinh học từ thực vật, bao gồm:
Folate (B9): Vitamin nhóm B có vai trò quan trọng cho sự phát triển của mô và tế bào, đặc biệt là cần thiết cho phụ nữ trong thời kỳ mang thai.
Mangan: Là một nguyên tố khoáng vi lượng nhưng lượng mangan này trong nước ép củ dền đóng vai trò rất quan trọng cho cơ thể.
Kali: Chế độ ăn giàu kali có thể giúp giảm huyết áp và tích cực đến sức khỏe tim mạch.
Sắt: Là một khoáng chất cần thiết, có nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể và đóng vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy trong hồng cầu.
Vitamin C: Là một chất chống oxy hóa quan trọng cho chức năng miễn dịch và sức khỏe của da.
Betanin: Là chất tạo ra màu đỏ cho củ dền, được cho là có nhiều lợi ích cho sức khỏe.
Những tác dụng của củ dền
Giảm huyết áp
Cao huyết áp, một bệnh biểu hiện bởi huyết áp cao bất thường, có thể gây tổn thương mạch máu và tim. Cao huyết áp là một trong những nguy cơ lớn nhất gây bệnh tim, đột quỵ và tử vong sớm trên toàn thế giới.
Ăn trái cây và rau quả giàu nitrate vô cơ có thể giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch bằng cách giúp làm giảm huyết áp và tăng sự hình thành oxit nitric. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng dùng củ dền nguyên quả (có thể là củ dền luộc hay củ dền tươi) hay nước ép củ dền đều có thể làm giảm huyết áp lên đến 3-10mm/Hg trong khoảng thời gian vài giờ.
Tác dụng này có thể là do lượng oxit nitric tăng lên, một phân tử làm cho mạch máu của chúng ta thư giãn và giãn nở.
Tác dụng chống viêm
Củ dền có chứa sắc tố betalain, một chất dinh dưỡng thực vật có đặc tính chống viêm. Trong các trường hợp bình thường, viêm có thể được xem là một phản ứng có lợi, giúp bảo vệ cơ thể trước chấn thương, nhiễm trùng và các mầm bệnh gây hại cho cơ thể. Thế nhưng, nếu phản ứng viêm kéo dài và không được giải quyết, tình trạng này có thể dẫn đến viêm mãn tính, một tình trạng có liên quan đến sự khởi phát và tiến triển của một số vấn đề sức khỏe như béo phì, bệnh gan, ung thư và bệnh tim.
Tác dụng bổ máu
100g củ dền đã cung cấp 0,8mg sắt, giúp kích thích sản sinh tế bào máu và cung cấp oxy cho cơ thể. Ngoài ra, lượng đồng trong củ dền cũng hỗ trợ sản xuất thêm sắt cho cơ thể. Vì vậy, nhiều người thường hay nấu canh củ dền cũng là một cách để bổ sung sắt và điều trị bệnh thiếu máu.
Ngăn ngừa ung thư
Một trong những tác dụng của củ dền được nhiều người đặc biệt quan tâm đó là tác dụng ngăn ngừa ung thư – căn bệnh cực kỳ nguy hiểm và có thể gây tử vong bởi sự tăng trưởng không kiểm soát của các tế bào ung thư.
Củ dền có đặc tính chống ung thư do các hợp chất chống oxy hóa như vitamin E, C, sắt, magiê, phốt pho hay lysine. Các chất chống oxy hóa này giúp chống lại các gốc tự do có hại và ngăn chặn sự hình thành của các tế bào ác tính gây ra ung thư.
Một nghiên cứu bằng ống nghiệm sử dụng các tế bào ở người cho thấy rằng chiết xuất củ dền có hàm lượng chất betalain cao, làm giảm sự phát triển của tế bào ung thư tuyến tiền liệt và ung thư vú.
Cải thiện chức năng não
Oxit nitric làm giãn các mạch máu, từ đó tăng lưu lượng máu tới não giúp não thực hiện chức năng của mình tốt hơn. Điều này là đặc biệt quan trọng đối với người cao tuổi, các nghiên cứu cho thấy khả năng tạo ra oxit nitric sẽ giảm khi chúng ta già đi, cùng với sự chuyển hóa năng lượng và hoạt động của các nơron trong não.
Hạn chế chế táo bón
Một củ dền chứa khoảng 2 – 3% chất xơ. Do đó, việc ăn củ dền hoặc uống nước ép củ dền thường xuyên sẽ giúp cải thiện và nâng cao sức khỏe của hệ tiêu hóa. Đồng thời, giúp giảm nguy gặp phải các vấn đề như táo bón, bệnh viêm ruột (IBS) và viêm túi thừa. Ngoài ra, việc thêm các thực phẩm giàu chất xơ vào chế độ ăn, chẳng hạn như củ dền, còn giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh mãn tính như ung thư ruột kết, bệnh tim và tiểu đường loại 2.
Giảm cân hiệu quả
Củ dền có ít calo, chất béo nhưng có hàm lượng nước cao, điều này có thể giúp cân bằng năng lượng một cách hiệu quả. Ngoài ra, việc thêm các thực phẩm ít calo như củ dền vào chế độ ăn còn có thể giúp giảm cân. Đặc biệt, củ dền còn lượng protein và chất xơ vừa phải. Đây là hai chất dinh dưỡng quan trọng để duy trì cân nặng khỏe mạnh.
Đặc biệt, tác dụng của củ dền trong việc giảm cân còn đến từ lượng chất xơ mà loại củ này sở hữu. Chất xơ trong củ dền có thể giúp giảm cân bằng cách giảm bớt sự thèm ăn.
Hỗ trợ gan khỏe mạnh
Chức năng của gan là làm sạch máu và “giải độc” cơ thể. Để giúp gan bớt “vất vả”, có thể thêm vào chế độ ăn các món ăn được chế biến từ củ dền. Một nghiên cứu cho thấy betaine, một loại axit amin có trong củ dền có tác dụng bảo vệ gan ở những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu. Ngoài ra, một đánh giá toàn diện cũng tìm thấy bằng chứng về tác dụng có lợi của betaine, bao gồm khả năng bảo vệ chống lại các bệnh liên quan đến gan và các bệnh khác.
Những lưu ý khi sử dụng củ dền
– Không pha chung với sữa. Nên uống nước ép củ dền tươi, hạn chế các loại nước ép củ dền chế biến sẵn bởi các sản phẩm này có thể chứa nhiều đường.
– Thời điểm nên uống nước ép củ dền là vào buổi sáng, sau khi ngủ dậy hoặc sau khi ăn 2 giờ.
– Nguy cơ sỏi thận: Việc ăn củ dền đỏ hoặc dùng nước ép của củ dền nhiều có thể gây tái phát hoặc khiến tình trạng sỏi thận trở nên nghiêm trọng hơn. Nguyên nhân là chất oxalate có trong củ dền đỏ có đặc tính như một chất kháng dinh dưỡng, góp phần hình thành nên sỏi thận.
– Không nên nấu nhừ củ dền: Khi chế biến các món ăn từ củ dền, không nên nấu quá chín vì như vậy sẽ làm giảm hàm lượng chất dinh dưỡng có trong củ dền, khiến tác dụng của củ dền đối với sức khỏe không được tối ưu.
– Tác dụng ngược hạ huyết áp: Nước củ dền có thể làm giảm huyết áp. Tuy nhiên, nếu sử dụng quá nhiều, điều này có thể khiến huyết áp hạ thấp quá mức bình thường.